Phanh phui rau VietGAP dỏm: Hàng Trung Quốc 'VietGAP' vào Bách Hóa Xanh

Với giá khá rẻ, thậm chí chỉ bằng một nửa so với hàng Việt cùng chủng loại, nguồn cung lại dồi dào, nhiều mặt hàng nông sản Trung Quốc được các nhà cung cấp cho thay tên đổi họ, "hô biến" thành nông sản Việt để đưa vào bán tại các siêu thị, cửa hàng tiện lợi với giá cao như hàng Việt.

Vào tháng 8-2022, sau khi ứng tuyển làm công nhân tại xưởng của Công ty CP sản xuất thương mại Đông A (phường Linh Đông, TP Thủ Đức, TP.HCM), đơn vị chuyên cung cấp rau củ cho nhiều siêu thị lớn và các cửa hàng tiện lợi, chúng tôi đã ghi nhận nhiều điều bất thường.

Từ 7h30 sáng, nhìn từ ngoài cửa vào là hình ảnh các công nhân đang lặt, sơ chế rau củ xanh tươi để cho vào khay, bọc túi sạch đẹp và nhãn dán. Mọi chuyện dường như bình thường, song đằng sau khu sơ chế rau củ là một căn phòng nhỏ có cửa ra vào riêng biệt chuyên sơ chế hàng loạt loại nấm.

Vào bên trong phòng nhỏ, chị H. (công nhân, giới thiệu đã làm việc hơn một năm tại cơ sở) kéo một khay lớn đựng nấm hải sản nhãn hiệu Bạch Tuyết Ready Food rồi hướng dẫn chúng tôi xé túi ni lông in nhãn gốc, chuyển toàn bộ nấm vào một túi ni lông khác có dán tem "tươi ngon" và thông tin của Công ty Đông A.

Để làm khay lẩu nấm thập cẩm, ngoài việc xếp nấm bào ngư, nấm đùi gà, hành lá và ớt đỏ lên khay, chúng tôi còn phải xé các túi nấm kim châm có in nhãn hiệu Everlife xuất xứ Trung Quốc ra khỏi túi gốc rồi đặt vào khay.

Sau khi cân đủ 300 gam/khay lẩu nấm, công nhân tiếp tục cuốn màng bọc thực phẩm cho khay, rồi dán tem mới của thương hiệu Đông A, chứa nội dung "Tươi ngon từ nông trại đến bàn ăn" và có logo thể hiện đạt chuẩn VietGAP (Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt ở Việt Nam, do Bộ NN&PTNT ban hành).

Cũng trong căn phòng nhỏ này, nơi mà người bên ngoài không thể nhìn vào, chúng tôi tiếp tục được hướng dẫn xé các túi "nấm linh chi trắng" loại 125gam, với tem ghi rõ "xuất xứ Trung Quốc" (do Công ty TNHH Lợi Hào Gia với địa chỉ rõ ràng, nhập khẩu và phân phối) rồi đặt vào khay nhựa mới, thêm nấm để cân đủ 150gam.

Sau đó, dán nhãn "Tuoingon Vegetable", kèm thông điệp "tươi từ nông trại ngon tới bàn ăn", đồng thời đổi tên nấm từ linh chi sang ngọc châm. Dấu vết xuất xứ Trung Quốc đã bị biến mất. Bày tỏ thắc mắc về việc giấu nhãn, đổi nguồn gốc, một nam công nhân nháy mắt tiết lộ "để đôn giá lên".

Trong giờ nghỉ ngơi trưa, khi chúng tôi thắc mắc số nấm vừa đóng gói vào buổi sáng có phải hàng Trung Quốc không, một nữ công nhân (giới thiệu đã làm ở xưởng khoảng hai năm) khẳng định: "Thì đúng rồi, nấm trong này toàn là Trung Quốc". Người này còn cho biết vì tháng 7 âm lịch, nhiều người ăn chay nên nấm bán chạy.

Dù tráo đổi nguồn gốc, nhưng trên website Công ty Đông A vẫn tự hào về sứ mệnh "Truyền tải hào khí Đông A - gắn kết cộng đồng, là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng nông sản tại Việt Nam giúp gia tăng giá trị và phát triển bền vững nông sản Việt Nam".

Dựa vào thông tin, địa chỉ trên các bao bì nấm, trong vai người cần mua nấm để bán cho siêu thị, chúng tôi đến vựa nấm Lợi Hào Gia bên trong chợ đầu mối nông sản Thủ Đức để tìm hiểu. Ở vựa này cung cấp sỉ nhiều loại nấm khác nhau như: nấm kim châm Everlife, nấm hải sản Bạch Tuyết, nấm đùi gà, nấm linh chi nâu/trắng, nấm đông cô tươi...

Khi nói chuyện, một người đàn ông làm việc tại vựa này khẳng định toàn bộ là nấm Trung Quốc, không có nấm nước khác. "Chỉ có bao bì là của tụi nó thôi, nó mua nấm của tụi anh về, nó cắt cái bao ra, nó lộng cái bao của tụi nó vô, hút chân không lại một cái là của nó", một người khác cũng làm việc tại đây khẳng định.

Khi nghe hỏi những bao nấm có xuất xứ Trung Quốc bị đổi thành thương hiệu Đông A, có xuất xứ Việt Nam và dán nhãn VietGAP, sẽ được đưa đi đâu tiêu thụ, chị H. (công nhân làm việc tại một xưởng của Công ty Đông A) cho biết sau khi được "thay áo mới", số nấm có xuất xứ Trung Quốc sẽ được giao cho Bách Hóa Xanh vào buổi chiều.

Đúng như lời chị H., khoảng 3h chiều cùng ngày xuất hiện một xe tải dừng trước cửa cơ sở, sau đó hai người mặc áo có in chữ "Toàn Tín logistics" tới chất hàng lên xe. (Công ty CP logistics Toàn Tín là thành viên của Công ty CP đầu tư Thế Giới Di Động - "mẹ" của chuỗi Bách Hóa Xanh - PV).

Qua nhiều ngày quan sát, chiếc xe đặc trưng màu xanh lá với dòng chữ Bách Hóa Xanh màu vàng thường xuyên đậu trước cơ sở này vào khung giờ cố định để nhận nấm. Để hiểu rõ hơn, PV đã bám theo xe Bách Hóa Xanh khi bắt đầu lấy xong hàng và chạy đi từ xưởng của Công ty Đông A (TP Thủ Đức).

Sau thời gian di chuyển, chiếc xe này đã chạy thẳng tới kho trung tâm của Bách Hóa Xanh ở đường Trần Đại Nghĩa (huyện Bình Chánh, TP.HCM). Theo quan sát, sản phẩm nấm mang thương hiệu Đông A nhanh chóng được nhân viên của Bách Hóa Xanh chuyển xuống xe và tập hợp lại.

Một nhân viên bốc dỡ hàng tại đây cho biết sản phẩm sẽ được phân phối tới các cửa hàng của đơn vị. Lúc này, bên trong kho hàng còn rất nhiều xe khác mang thương hiệu Bách Hóa Xanh.

Ghi nhận tại chợ đầu mối nông sản Thủ Đức và chợ đầu mối Hóc Môn (TP.HCM) cho thấy ngoài những loại rau củ được đưa về từ nhiều vùng miền trên cả nước, còn có các loại rau củ nhập khẩu từ Trung Quốc như cải thảo, bắp cải, hành tây, cà rốt, củ cải trắng... Tuy nhiên, hầu hết đều được người bán "thay tên đổi họ" khi bán ra.

Cụ thể, phần lớn các loại rau củ chỉ giữ được xuất xứ Trung Quốc khi đang đựng trong thùng, bao và nằm trên xe, nhưng khi đã được giao tới vựa của các tiểu thương, công đoạn đổi xuất xứ cũng bắt đầu.

Tại một vựa rau ở chợ đầu mối nông sản Thủ Đức, một người đàn ông tháo băng keo in chữ Trung Quốc ra khỏi bịch cải thảo và bắp cải, rồi cắt gọt cho đẹp mắt để xếp lên thành từng đống lớn. Một tiểu thương tên H. tới giới thiệu "với hành tây, giá sỉ là 15.000 đồng với hàng Trung Quốc, nhưng hàng Đà Lạt có giá gấp đôi".

Ngoài giá rẻ, tiểu thương này cũng cho biết vào thời điểm này, hành tây Đà Lạt đa phần còn non, chưa kể gặp trời mưa nên bị ảnh hưởng, mua về để khoảng năm ngày sẽ bị xì, "còn hàng Trung Quốc để vô tư" đến nửa tháng vẫn không sao.

"100 người chỉ có được 3 - 4 người lấy hàng Đà Lạt, người ta mua số lượng lẻ 2 - 3 ký ăn thôi, vì giá cao quá. Còn bán là bán hàng này (Trung Quốc - PV) không hà", chị H. chia sẻ.

Chỉ vào hai giỏ cải thảo Đà Lạt và Trung Quốc xếp cạnh nhau, chị H. lấy lên một cây cải thảo và nói: "Đây em nhìn coi nè, hàng Trung Quốc nhìn tươi, đẹp hơn". Nhìn vẻ ngoài có thể thấy cải thảo Trung Quốc to hơn, phần đầu bắp cải có màu xanh lá rất đậm chứ không bị ngả vàng.

Cũng theo chị H., giá sỉ cho cả loại Đà Lạt lẫn Trung Quốc là 15.000 đồng/kg, nhưng cho biết: "Trước giờ chị thấy người ta đi chợ mua đồ người ta toàn mua cải thảo Trung Quốc vì để được lâu". Theo đó, cải thảo Đà Lạt chỉ để được khoảng 2 - 3 ngày, trong khi cải thảo Trung Quốc 5 - 6 ngày vẫn còn tươi.

Chị Linh (chợ đầu mối Hóc Môn) cũng cho biết trên các thùng cà rốt, khoai tây, hành tây hay các loại trái cây như nho, táo... nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ có ghi chữ China (Trung Quốc), nhưng khi bỏ thùng đi, chuyển về chợ lẻ, khi bao bì được xé bỏ thì khách hàng khó biết xuất xứ vì hình thức không quá khác biệt với hàng cùng loại có xuất xứ ở nước khác.

"Người dân có tâm lý e ngại nông sản Trung Quốc nên khi bán lẻ, hầu hết người bán sẽ không nói là hàng Trung Quốc mà quảng cáo là hàng Đà Lạt, hoặc với trái cây như nho, táo sẽ là hàng Mỹ, Nhật... Khi chuyển "hộ khẩu" thành công, giá bán hàng Trung Quốc có thể tăng gấp đôi, gấp ba, dễ dàng móc túi người dùng", chị Linh nói.