Nghiên cứu mới: 'Chợ ở Vũ Hán thực sự là nguồn gốc đại dịch Covid-19'

Hai nghiên cứu mới được công bố trên chuyên san Science ngày 26.7, dưới dạng "bản xem trước" nhưng đã trải qua bình duyệt khoa học, theo AFP. Theo một trong các tác giả, phát hiện của họ đã khiến lập luận cho rằng virus gây Covid-19 thoát ra từ phòng thí nghiệm giờ đây "đơn giản là nghe không thuyết phục".

Nghiên cứu đầu tiên phân tích mô hình địa lý của các ca bệnh Covid-19 trong tháng đầu tiên bùng phát, tháng 12.2019, cho thấy các ca bệnh đầu tiên tập trung xung quanh chợ hải sản Hoa Nam. Đây là nơi chuyên buôn bán động vật hoang dã tươi sống tại thành phố Vũ Hán, thuộc tỉnh Hồ Bắc, miền trung Trung Quốc.

Nghiên cứu thứ hai xem xét dữ liệu bộ gien từ những ca bệnh sớm nhất để nghiên cứu sự tiến hóa ban đầu của virus, kết luận rằng không có khả năng virus corona đã lưu hành rộng rãi ở người trước tháng 11.2019.

Tiến sĩ Michael Worobey của Đại học Arizona (Mỹ), đồng tác giả trong hai bài nghiên cứu, trước đó từng kêu gọi cộng đồng khoa học cởi mở hơn với giả thuyết ​​rằng virus là kết quả của một vụ rò rỉ trong phòng thí nghiệm.

Song những phát hiện mới đã đưa ông đến chỗ mà ông nói là "giờ tôi cũng nghĩ rằng chỉ đơn giản là nghe không thuyết phục nếu cho rằng virus này xuất hiện theo bất kỳ cách nào khác ngoài việc buôn bán động vật hoang dã ở chợ Vũ Hán".

Mặc dù các cuộc điều tra trước đó đã tập trung vào chợ Hoa Nam, các nhà nghiên cứu muốn có thêm bằng chứng để xác định đây thực sự là nguồn gốc của đại dịch, chứ không phải là nơi "khuếch đại" dịch bệnh. Việc này cần đến nghiên cứu cộng đồng ở Vũ Hán để chắc chắn hơn rằng virus này có lây từ động vật sang người.

Các nhà khoa học trong nghiên cứu thứ nhất đã sử dụng các công cụ lập bản đồ để xác định vị trí của hầu hết trong số 174 ca bệnh đầu tiên được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác định, nhận thấy 155 trường hợp trong số đó là ở Vũ Hán. Hơn nữa, những trường hợp này tập trung chặt chẽ xung quanh chợ Hoa Nam. Việc này tương phản với cách virus lây lan khắp các khu vực còn lại của Vũ Hán trong tháng 1 và tháng 2.2020.

"Điều này cho chúng tôi biết rằng virus đã không lưu hành theo cách thức bí ẩn. Nó thực sự bắt nguồn từ khu chợ đó và lan rộng ra từ đó", ông Worobey nói.

Nhóm nghiên cứu cho thấy các loài động vật có vú có thể bị nhiễm virus - bao gồm cáo đỏ, lửng mật và chó gấu trúc, tất cả đều được bán trực tiếp tại chợ.

Nghiên cứu thứ hai tập trung vào việc giải quyết sự khác biệt rõ ràng trong quá trình tiến hóa ban đầu của virus. Hai dòng của virus, được gọi là A và B, đánh dấu thời kỳ đầu của đại dịch. Song trong khi A gần giống với virus được tìm thấy ở dơi hơn, gợi ý virus có thể đã lây từ loài động vật này sang người và rằng A đã sinh ra B, thì B lại xuất hiện nhiều hơn xung quanh chợ Hoa Nam.

Các nhà nghiên cứu đã sử dụng một kỹ thuật gọi là "phân tích đồng hồ phân tử", tức dựa trên tốc độ đột biến gien xảy ra theo thời gian để xây dựng lại dòng thời gian tiến hóa, và nhận thấy rằng A không có khả năng sinh ra B.

"Nếu không, dòng A đã phải tiến hóa chậm hơn so với dòng B, điều này không có ý nghĩa sinh học", ông Worobey cho biết.

Thay vào đó, kịch bản có thể đã xảy ra là cả hai dòng virus đều nhảy từ động vật ở chợ Hoa Nam sang người vào những dịp riêng biệt, vào tháng 11 và tháng 12. 2019. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng không có khả năng virus gây Covid-19 lưu hành ở người trước tháng 11.2019.