Thực trạng đáng lo ngại về cường độ làm việc của các đoàn phim: Ngủ là điều xa xỉ

Vào cuối tháng 04, hội thảo Nền công nghiệp điện ảnh Việt Nam: Phát triển bền vững và mang tính cạnh tranh quốc tế diễn ra tại TP. HCM. Sự kiện do Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam (VFDA) và Hiệp hội Điện ảnh Hoa Kỳ (MPA) phối hợp tổ chức. Tại đây quy tụ sự có mặt của các nhân sự kỳ cựu làng phim như đạo diễn/ NSX Charlie Nguyễn, đạo diễn Phan Đăng Di v.v... Tại đây, câu hỏi về thực trạng cường độ làm việc của các đoàn phim được đặt ra. Liệu các ekip sản xuất phim điện ảnh liên tục 18-20 tiếng đồng hồ có là phương án khoa học?

Cần lưu ý rằng ngoài đoàn làm phim điện ảnh, còn các đoàn chuyên sản xuất những dạng phim khác như: Phim quảng cáo, MV v.v... Với những đoàn có đặc thù quay ngắn ngày như phim quảng cáo, thì chuyện làm việc xuyên suốt 3 ngày đêm không nghỉ là chuyện bình thường. 

Ngay cả các diễn viên cũng nhiều lần chia sẻ với báo giới rằng nhiều khi cường độ làm việc căng tới mức chỉ kịp về nhà nghỉ ngơi tầm... 1 tiếng đồng hồ là phải tiếp tục lên đường đến trường quay. 

Vấn đề dồn ép lịch quay thuộc về phạm trù những khó khăn trong khâu sản xuất phim. Về thử thách sản xuất những tác phẩm phim chất lượng cho cả thị trường Việt Nam và quốc tế, đạo diễn – nhà sản xuất Charlie Nguyễn nêu ý kiến nên lập “ủy ban điện ảnh” (film commission) của chính phủ hoặc tư nhân nhằm hỗ trợ, tư vấn pháp lý, hậu cần... để hoạt động làm phim chuyên nghiệp và suôn sẻ hơn, cũng như bảo vệ quyền lợi cho người lao động trong ngành phim.

Đạo diễn/ NSX Charline Nguyễn chia sẻ: “Làm phim ở nước ngoài có trật tự, có những hiệp hội đảm bảo cho quyền lợi của người làm nghề. Ở Việt Nam, có những đoàn làm phim làm việc 17 – 18 tiếng một ngày mà không có ai can thiệp, bảo vệ sức khỏe cho mọi người”. Trên thế giới, có khoảng 1000 ủy ban điện ảnh đang hoạt động ở 100 quốc gia, chủ yếu là ở Mỹ, châu Âu và châu Á.

Nhà sản xuất kỳ cựu Nguyễn Trinh Hoan chia sẻ với Tuổi Trẻ Online: "Tôi có ý tưởng đơn giản hơn so với ủy ban điện ảnh. Đó là những người làm nghề, nhà sản xuất, đạo diễn nên ngồi lại để chia sẻ những dự định sắp tới. Làm vậy có thể tận dụng thế mạnh của một hiệp hội đông người, biết lịch ra rạp của các phim để sắp xếp".Về quyền lợi và sức khỏe của người lao động, Nguyễn Trinh Hoan cho rằng các nhà sản xuất cần hiểu đây là vấn đề quan trọng. Ông nói: "Có những phim làm đến 14, 16, thậm chí 20 tiếng một ngày. Khi tất cả mọi người đều mệt như vậy thì liệu phim có hiệu quả không? Làm phim mà chỉ quay để cho xong cái lịch thì phim thất bại".

Bà Nguyễn Phương Hòa – cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế, Bộ văn hóa, thể thao và du lịch cho rằng VFDA có thể đứng ra làm một ủy ban điện ảnh để kết nối các đoàn làm phim nước ngoài vào Việt Nam.

Bà Ngô Phương Lan, chủ tịch VFDA, nhận định lâu nay chúng ta nghĩ điện ảnh chỉ là ngành nghệ thuật, nhưng điện ảnh còn là ngành kinh doanh, công nghiệp. Trước COVID-19, tổng doanh thu toàn thị trường năm 2019 đạt hơn 4.000 tỉ đồng so với dự báo 3.000 tỉ đồng. Tức là điện ảnh còn đóng vai trò góp phần phát triển kinh tế, quảng bá hình ảnh nước nhà phục vụ cho ngành du lịch v.v... Vì vậy, việc tạo ra những tác phẩm điện ảnh có chất lượng luôn rất quan trọng.

Đạo diễn Phan Đăng Di nêu quan điểm: "Để quảng bá du lịch, văn hóa, con người Việt Nam qua phim ảnh, chúng ta cần thêm những bộ phim lớn của Hollywood quay tại Việt Nam. Trước đây từng có Người tình, Người Mỹ trầm lặng, Đông Dương, Pan... Nhưng kể từ Kong: Skull Island (2017), chưa có dự án tương đương được công bố". Câu hỏi đặt ra là: Làm thế nào để các nhà làm phim Hollywood quay lại Việt Nam?

Ông Freddie Yeo (giám đốc điều hành Infinite Studios - đơn vị từng hỗ trợ sản xuất phim truyền hình bom tấn Westworld và phim điện ảnh Crazy Rich Asians tại Singapore) nêu quan điểm: "Đừng nghĩ đây chỉ là hoạt động làm phim của HBO riêng với một công ty Singapore mà là sự chia sẻ của HBO với ngành du lịch Singapore. Điện ảnh là hoạt động kinh doanh mang lại rất nhiều lợi ích cho nước chủ nhà".

Ông Nelson Mok (giám đốc kinh doanh, cố vấn điện ảnh tại Singapore) nói: "Rất ít khi tìm thấy thông tin phòng vé Việt Nam trên báo nước ngoài. Các nhà báo quốc tế không thể viết về điện ảnh Việt Nam khi chưa có thông tin cụ thể. Trong khi đó, Việt Nam có hệ thống chiếu bóng mạnh và thông tin phòng vé là cần thiết để các nhà đầu tư quyết định bỏ tiền".

Để quảng bá hình ảnh Việt Nam và nền điện ảnh nước nhà nói riêng có nhiều cách khác nhau. Chất lượng hoặc số lượng phim chiếu bóng không phải là con số tiên quyết. Vậy việc dồn ép lịch trình sản xuất mà các nhà làm phim đặt ra không phải là một động thái cấp bách hoặc quá quan trọng. Nếu được vẫn nên tìm ra phương án nào đó để giảm thiểu thời gian trên phim trường cho các nhân sự đoàn phim, để từ đó sử dụng sức người hiệu quả hơn. Nhìn sang nước bạn - Hàn Quốc, trong 2 năm vừa qua, đã có vài trường hợp nhân viên đoàn phim qua đời vì quá sức, hoặc suy nhược do lịch trình quá dày đặc. Cụ thể là đoàn phim "Kingdom" (Netflix) liên tục mất 2 thành viên đoàn phim trong quá trình sản xuất 2 phần phim vào các năm 2018, 2019. Ekip "Hoa du ký" (2017) cũng phải đau đầu đối mặt với đơn kiện từ gia đình thành viên đoàn phim - người gặp tai nạn trong quá trình làm việc. Nguyên nhân gia đình đưa ra là do đoàn phim yêu cầu nhân viên của mình làm việc vào lúc tờ mờ sáng.

Do ảnh hưởng của dịch Covid – 19, ngành phim ảnh nói chung và khâu sản xuất, phát hành phim nói riêng đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng lớn. Hàng loạt dự án phim hoãn bấm máy, nhiều bộ phim đã hoàn thành nhưng không thể ra rạp, doanh thu phòng vé toàn quốc giảm mạnh. Bên cạnh khó khăn chung, đây chính là thời điểm mang tính quyết định, đòi hỏi các nhà làm phim phải thật sự nghiêm túc, đam mê và làm việc khoa học thì mới khẳng định được vị trí của mình trong ngành và không chịu hậu quả của quy luật đào thải.