NSND Trà Giang đóng phim "Vĩ tuyến 17 ngày và đêm" khi đang mang bầu 4 tháng

Bộ phim là tác phẩm phản ánh gần nhất, chân thực và sinh động nhất cuộc sống chiến đấu hai bên vĩ tuyến 17 là một điều tưởng chừng không thể, vì hoàn cảnh đất nước bị chia cắt. Đây là một trong những tác phẩm kinh điển của điện ảnh cách mạng Việt Nam. 

Vào những năm 1960, khi chiến tranh đang cực kỳ khốc liệt. Đạo diễn Hải Ninh và nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ đã nhiều lần ra vào Vĩnh Linh bằng phương tiện duy nhất là xe đạp. Sau 5 năm đêm đi, ngày nghỉ để tránh bom, sự gặp nhau trong tư tưởng, tình cảm và lao động nghệ thuật nghiêm cẩn của 2 nghệ sĩ tài danh đã đem lại một tài sản quý giá là kịch bản phim “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm” - một huyền thoại của điện ảnh Việt Nam. 

Lực lượng cách mạng cả “hai miền” đã giúp ekip hoàn thành tác phẩm bằng cách bí mật đưa các nhân vật sống và chiến đấu bên kia vĩ tuyến, vượt sông Bến Hải sang gặp nhà biên kịch Hoàng Tích Chỉ và đạo diễn Hải Ninh. Số phận thật, cuộc chiến đấu, những hy sinh và tâm sự chân thật giúp cho kịch bản bộ phim được hoàn thiện, và đưa "Vĩ tuyến 17 ngày và đêm" trở thành thước phim kinh điển của dòng phim cách mạng Việt Nam.

Trong phim, Dịu do nghệ sỹ Trà Giang thủ vai có chồng đi tập kết ra Bắc. Ở nhà, chị vừa phải lo chăm sóc gia đình chuẩn bị cho ngày sinh con, vừa đảm nhiệm công tác bí mật lãnh đạo nhân dân trong vùng chống sự đàn áp khủng bố dã man của địch. Những bắt bớ, giam cầm, tra tấn của địch cùng những dụ dỗ không khiến Dịu và bà con lùi bước.

Vì không chịu khuất phục trước quân giặc mà bác Thuận, Bí thư chi bộ bị địch giết hại. Chị Dịu thay bác làm Bí thư tiếp tục lãnh đạo cuộc đấu tranh.

Để đóng thành công nhân vật Dịu trong phim “Vĩ tuyến 17 Ngày và đêm”, NSND Trà Giang đã nhiều lần gặp người phụ nữ nguyên mẫu ở ngoài đời tên Hoàng Thị Thảo. Bà đã được chính chị Thảo lúc đó là Bí thư chi bộ kiêm Xã đội trưởng xã Gio Hà - Gio Linh kể cho nghe hoàn cảnh gia đình đầy xót xa của mình. Theo đó, cha chị mất, mẹ bị giặc bắn, anh trai bị tù đày… Tuy vậy, chị Thảo vẫn đứng lên cầm súng gia nhập đội du kích để hoạt động cách mạng. Câu chuyện về cuộc đời của chị Thảo trùng hợp đến kỳ lạ với nhân vật Dịu trong “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm” khiến cho nghệ sỹ Trà Giang nhập vai rất đạt.

Nghệ sỹ Trà Giang đã ôm chị khóc nức nở khi nghe chị Thảo kể câu chuyện về cuộc đời mình. Và những năm tháng sau này, hình ảnh người phụ nữ kiên cường của vùng đất Gio Linh - Quảng Trị luôn sống mãi trong ký ức của bà.

Theo lời kể của NSND Trà Giang, khi đoàn làm phim từ Hà Nội lên đường vào Quảng Trị làm phim, chiến trang đang rất khốc liệt. Phải mất 5 năm, cả đoàn làm phim “đội” bom đạn, không sợ sống chết, lao động hết mình mới hoàn thành.

Thế nhưng, hình tượng nhân vật Dịu không phải chỉ từ một con người cụ thể mà khái quát từ nhiều phụ nữ mà ê kíp đã gặp gỡ tại vùng đất lửa Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị. Suốt mấy năm trời, từ 1965 đến 1970, phải mấy lần trực tiếp đi vào Vĩnh Linh để gặp gỡ các nhân vật cũng như tìm chất liệu từ thực tế, ê kíp mới hoàn thành kịch bản. “Suốt mấy tháng trời, chúng tôi sống với bà con Vĩnh Linh, tôi phải học từ cách đi đứng, nói năng, cả cách mắc võng, đan lưới theo yêu cầu của đạo diễn. Thậm chí tôi còn phải tập chèo thuyền thúng trên sông Nhật Lệ. Cách chèo thuyền thúng thật khó, leo lên chèo nó cứ xoay tròn, phải học mãi tôi mới có thể cho thuyền đi theo ý muốn”- NSND Trà Giang nhớ lại.

Phim quay trong thời gian dài, có cả những cảnh phải di chuyển ra ngoài Hà Nội để quay, như phân đoạn gần cuối phim, khi NSND Trà Giang bế em bé bị chết do bom B52 thả, đối đầu trực diện với quân địch và xe tăng. Bản thân nữ nghệ sĩ lúc ấy cũng đang mang bầu 4 tháng, chồng bà cũng đồng hành với vợ, thường xuyên đưa đón bà trong suốt quá trình quay. Và với tình yêu, sự đồng hành của chồng, của con, mà NSND Trà Giang đã tạo nên được cảnh quay đầy cảm xúc, một phân đoạn khiến người xem không thể quên trong “Vĩ tuyến 17 Ngày và đêm”.

Nhớ về lần đầu tiên đi LHP Moskva cùng đoàn làm phim “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm”, những ký ức trong NSND Trà Giang vẫn còn vẹn nguyên, khi phim đạt giải Nhất của Uỷ ban Bảo vệ Hoà bình Thế giới cùng giải cho Nữ diễn viên xuất sắc. Và câu nói mà bà nhớ nhất của những đoàn làm phim nước ngoài dành cho đoàn làm phim “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm” đó là: Những người Mỹ rất cảm xúc và xin lỗi đoàn làm phim vì những gì chiến tranh đã gây ra cho người dân Việt Nam.

Kimura - đạo diễn gạo cội của Nhật Bản - đã chuyển “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm” sang tiếng Nhật. Năm 1978, Nhật Bản thành lập Ủy ban chiếu phim “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm” và NSND Hải Ninh cùng các nghệ sỹ Trà Giang. Hồ Thái đã có mặt ở hầu khắp đất nước Mặt trời mọc dịp đó. Một phụ nữ Nhật đã khóc: “Tôi không ngờ người phụ nữ Việt Nam lại tham gia vào công việc vĩ đại như thế! Qua bộ phim, chúng tôi hiểu được phần nào lịch sử đấu tranh của Việt Nam!”.

Khi xem đoạn chị Dịu sinh con trong tù, giữa sự che chở của bà con, đồng chí, ngôi sao điện ảnh Mỹ Jane Fonda xúc động: “Những người mẹ Mỹ cũng cần phải xem đoạn này!”. Một số nước Ả Rập đã mượn phim “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm” để chiếu thời gian dài, nhằm kích thích ý chí và lòng yêu nước của nhân dân họ trong cuộc chiến với Israel.

Đón xem "Cine7 - Ký ức phim Việt", cuộc trò chuyện với NSND Trà Giang về phim điện ảnh kinh điển “Vĩ tuyến 17 Ngày và đêm”, 21h10 ngày 15/03/2025 trên kênh VTV3 - Đài Truyền hình Việt Nam.